Inleiding

Tijdens de adolescentie nemen relaties met leeftijdsgenoten bij jongeren een belangrijke plaats in. Ze willen behoren tot een groep, waarin ze zich al dan niet kunnen schikken naar de heersende waarden en normen en waarin ze hun identiteit en zelfbeeld kunnen ontwikkelen. Jongeren hebben doorheen de jaren een drang om zelf hun leven te bepalen. Ze willen grenzen aftasten en zijn op zoek naar hun eigen identiteit. Jongeren gaan op zoek naar andere jongeren waaraan ze zich verbonden voelen. De meeste jongeren willen bij een bepaalde groep horen, omdat juist deze groep hen aanspreekt en dan vooral qua stijl en levensstijl (en misschien omdat veel vrienden er al bij zitten).

Hoe de stijl van een jongerengroep eruit ziet, bestaat uit drie elementen:

• Image: naar de buitenwereld hoe men eruit ziet dmv kleding, haardracht, make-up en sieraden.
• Houding: houding tov de maatschappij, de manier van lopen, pose en de uiting van de groep naar buiten toe.
• Taalvariant: (=slang) typische woordenschat en wijze van uitspreken, ook hebben ze bepaalde groeten en woorden die ze hierbij gebruiken.

Jongerencultuur, groepjes en clickjes is doorheen de jaren veel geschreven omdat het zo divers is. Vanaf de jaren 50 ontstonden in Europa de eerste jongeren subculturen. De eerste decenia van de 2de helft van de 20ste eeuw ontwikkelde deze groeperingen vooral uit opstand tegen de toenmalige maatschappij. Vrijheid stond centraal, zoals vrijheid in de muziekkeuzes die de jongeren wenste te maken. Zo werd op verschillende radiostations censuur gehouden tegen Rock & Roll muziek. Doorheen de jaren ontwikkelden er verschillende groepjes en stijlen met elk zijn muziek, kledij, haardracht en visie op de maatschappij. De laatste decenia van de 20ste eeuw verloren de jeugdculturen echter hun maatschappelijke betekenis en staan muziek, dans en kledij centraal.

Omdat de jeugdculturen van vandaag vaak invloeden hebben en voorvloeien uit vroege groepjes, volgt hieronder een overzicht van de meest grote culturen sinds de jaren ’50.

Blanche Schoesetters

De Jaren 50

• hoog geboortecijfer: jeugd stijgt in aantal en wint hierdoor aan belang doordat er een grote consumentengroep ontstaat … grote impact door hun aantal!
• gepriviligeerd door op te kunnen groeien in een tijd met veel mogelijkheden, enorme wederopbouw en welvaart, die evenwel niet voor iedereen – klassenverschillen – dezelfde is; welvaart is ongelijk verdeeld: ontstaan van straatbendes [west side story], graffiti, …
• technologische en economische groei (maanlanding, transistor-radio, tv, cinema, auto, scooter, …) en drastische sociale veranderingen (rassenverschillen [martin luther king], vrouwenrechten, mensenrechten-organisaties, milieubekommernis, homo-beweging) – sterk groeiende werkgelegenheid en hoge toekomstverwachtingen.
• De welvaart neemt zienderogen toe in de fifties.
  ‘beat generation’: typisch fifties; ontstaan van de ‘teenager’
  Jongens die zich bezig houden met hun hairstyle en meisjes in smalle broeken is nieuw voor de tijd.

Andrea Goossens

Teds of teddy boys

Ontstaan

• de eerste naoorlogse zelfbewuste en rebellerende (vaak agressieve bendes) jeugd uit de lagere arbeidersklasse. Ondanks hun afkomst hadden ze veel geld om te spenderen, vooral aan kledij.

Uiterlijke kenmerken

• kledij: een overgenomen en getransformeerd edwardiaans pak (< overgangsjaren 1800 – 1900), in dandy style [savile row – tailor made clothes]. Lange jassen met fluwelen kraag, strakke broeken met aansluitende pijpen, boot-lace ties (nestel-das) or slim-jim ties (gebreid & dun) en suede shoes met dikke crêpe zolen.
• haar: een gestyleerde naar voor hangende vetkuif en meticuleus uitgekamd haar achteraan; ook lange haren met bakkebaarden
• ook een stijl die correspondeert met het beeld van een amerikaanse cowboyfilm

Muziek

• de muziek waarnaar ze luisterden, was die van de early rock.

Andrea Goossens

Rock and Roll

muziek-subcultuur
Ontstaan

• de jeugd moest voorheen luisteren naar muziek, dewelke hun ouders leuk vonden. Ze waren het beu. Nu zoekt de jeugd zijn eigen muziek en zo komen ze via de zwarte rythm and blues, ontstaan uit de jazz-cultuur, en blanke country and western tot rock ‘n roll.
• omdat rock ’n roll niet vaak werd gedraaid op de radio in die tijd, konden de fans en luisteraars alsnog lp’s kopen of singletjes en die konden ze dan beluisteren op hun pick-up. Heel de consumptie-industrie speelde hierop in: kledij, haarcosmetica, flashy auto’s als de thunderbird, films, sigaretten, frisdranken, platenspelers enz.
• voor het eerst in de geschiedenis konden teenagers gezien worden als een aparte groep consumenten die met eigen financiële middelen een eigen uitgavenpatroon hadden.

Uiterlijke kenmerken

• Jongens (elvis-look)
  • kledij: strakke jeans broek, lederen jacket en t-shirt; smalle puntige schoenen en van juchtleer (blue suede shoes). Ook felle kleuren en blazers.
  • kapsel: vetkuiven en bakkebaarden
• Meisjes
  • kledij: felgekleurde jurken en rokken tot ongeveer op de knieën, wijd onderaan (petticoat) en aansluitend bovenaan zodat hun figuur/taille goed uitkwam; hoge hakken (pumps) en ballerina’s.
  • kapsel: vooral krullend haar, vaak met gekleurde haarbanden, of haar in een hoge staart (gemakkelijk bij het dansen). In de late fifties ook opgestoken in een suikerspinvorm.
  • ze dragen een plastic handtas en knalrode lippenstift.

Muziek & films

• Sterke beat en doorlopend grondritme; elektrische gitaar is heel belangrijk; teksten beschrijven vaak emoties; de muziek wordt hard en snel gespeeld.
• Dansstijlen: swing, boogie woogie, jive en twist
• Typisch rock ’n roll:Bill haley (arbeiderskind) rock around the clock, elvis presley (arbeiderskind) jailhouse rock, grease grease lightning met john travolta, happy days met the fonz

Fifties idolen

• James dean, rebel without a cause, marlon brando, a streetcar named desire

de kuiven (in nederland)

bills < congo: buffalo bills met look van cowboy met cowboy sjalleke, jeans en shirt

Andrea Goossens

De jaren 60

Jeugd had iets te vertellen en wilde serieus genomen worden. Dit werd de periode van protest en sitdown acties. Ze is politiek geëngageerd en geïnteresseerd in de rassenproblematiek.

Andrea Goossens

Mods

een afkorting van modernist: een jonge moderne jazzfan die in scherpgesneden italiaanse pakken gekleed gaat, zich oriënteert op de moderne consumptiecultuur, met een verfijnde stijl.
Ontstaan

• stammen af uit de arbeidersklasse; door middel van hun uiterlijk en kledij wilden ze aantonen dat ook jongeren uit de lagere klassen nette, modieuze en duur geklede trendsetters kunnen zijn.

Uiterlijke kenmerken (‘mainstream mods’)

• kledij: trendy new fashion, ‘a typical lower class dandy’, met keurige maatpakken, strakke broeken en gepunte schoenen; verzorgd, kortgeknipt haar.
• scooter: hét vervoermiddel (vaak voorzien van accessoires zoals spiegels en allerlei lampen)van de mods, opdat hun kleding niet onder het vet en de olie mocht zitten. Mods droegen vaak parka’s om hun nette kleding te beschermen.
• 3 andere stromingen mods:
• de ‘scooter boys’, die overdag met hun scooters rondreden in anoraks en wijde jeans.
• de ‘hard mods’. Deze groeien later uit tot skinheads.
• de ‘art school’ versie, waar make-up en handtassen werden gedragen.
• mod girls (model twiggy) dragen mini: korte strakke rokken en kleedjes. Felle kleuren en patronen zijn in, alsook hoge botten. Hun haar is kort of met pony.
• Ze dragen make-up waarbij de ogen worden geaccentueerd met dikke eyeliner en valse wimpers. Mod girls zouden later evolueren tot hippies.

Muziek

een voorkeur voor muziek als modern jazz, rhythm-and-blues, soul, britse beatmuziek en jamaicaanse ska. Populaire bands: the small faces, the kinks, the who en the rolling stones.

Andrea Goossens

Rockers

Ontstaan

• erven van de teddy boys hun nadruk op hardheid, stoerheid, mannelijkheid, rock ’n roll en geweld.
• ze beschouwen de mod als soft en vrouwelijk.
• ‘bikers’: hangen rond in zwarte leren vesten en met hun moto die als vervoermiddel wordt aanzien.
• ‘non riders’: zien hun moto werd eerder aanzien als object van intimidatie en meesterschap.

Andrea Goossens

Hippy

muziek- & levensstijl-subcultuur

• cultuur die vredelievend en naïef was, veel nieuwe muziek, andere vormen van kunst en verfrissende nieuwe denkwijzen heeft voortgebracht (vb milieubewegingen, zoals greenpeace; woongemeenschappen …)

Ontstaan

• ontwikkelde zich in de naoorlogse periode van economische welvaart: ‘baby-boomers’. De jeugd, vooral blanke jongeren uit de middenklasse, verwerpt de heersende waarden en normen in de maatschappij maar profiteerde ervan mee.

Filosofie

• de kapitalistische en materialistische maatschappij maakt veel gebruik van technologie, wat leidt tot onnatuurlijkheid, kunstmatigheid en milieuvervuiling.
• hippies zoeken een toevlucht in de natuur en gaan leven buiten de reguliere maatschappij, nl. In een commune (communicatie, zorgzaamheid, en delen van veel zaken met elkaar; ecologische idealen brengen ze tot uitdrukking door simpel, natuurlijk en zelfvoorzienend te leven).
• ‘make love, not war’: het verlangen van de hippies naar een andere samenleving uitte zich doorgaans niet in een confrontatie met anderen, noch in politieke actie met het doel om de hele maatschappij te veranderen. Vaker verliet men de burgermaatschappij (‘drop out’) om zelf anders te gaan leven, een tegencultuur te vestigen en op die wijze het goede voorbeeld te geven. Liefde stond centraal, men was dus voor pacifisme (tegen geweld en oorlog [oorlog in vietnam], tegen kernwapens), vrede en gelijkheid tussen rassen (geen discriminatie, tolerantie voor homobeweging). Protestvormen: ‘sit-in’ (blijven zitten tot…), ‘bed-in’ (vb. In hilton-hotels in montréal en amsterdam door john lennon en yoko ono in 1969)
• ‘freedom, freedom’: de heersende maatschappij richt zich teveel op werk, geld, bezit, status, zekerheid en macht. Daarbij leiden burgerlijkheid en een overmaat aan regels en beperkingen tot onvrijheid, de onderdrukking van allerlei gevoelens en ideeën, en uiteindelijk tot geestelijke leegheid.

Muziek & films

• muziek was in de hippiecultuur een belangrijk element. Muziek-iconen: scott mckenzie (if you’re going to san francisco, donovan, melanie, carlos santana, jimi hendrix, janis joplin, richie havens (freedom, freedom), …
• typische hippie-films zijn: easy rider met dennis hopper, hair.

Uiterlijke kenmerken

• kledij: vooral tweedehands, t-shirts, jeans of lange rokken en blouses uit dun en felgekleurd oosters getinte katoen. Sandalen en blote voeten. Mode en uiterlijk waren niet zo belangrijk, tenzij als expressie van vrijheid; zo ook was naakt zijn niet zozeer een seksuele uiting maar een van vrijheid.
• kapsel: loshangend sluik haar, kroezelhaar en baarden; lederen bandjes en bloemen in het haar.
• accessoires: grote brillen en kralenkettingen.

Einde van de hippiebeweging

• de maatschappij zag hippies als vuil, losbandig, lui en drugsverslaafd.
• door het overmatige druggebruik – jimi hendrix, janis joplin en jim morrison (the doors) sterven aan een overdosis – trok de hippiebeweging veel mensen aan met psychische en sociale problemen. Dit alles leidt tot het einde van de beweging.
• sommige muzikanten zijn uitgeblust of verslaafd, andere gaan op de commerciële toer als ze eenmaal de aandacht van de grote platenmaatschappijen hadden. De disco en soul zijn voorbeelden van commerciële muziekrichtingen met de wortels in de flowerpower.
• oudere hippies zoeken een bestaan in de marge van de maatschappij. Anderen krijgen naarmate ze ouder werden andere interesses, passen zich weer aan aan de ‘burgermaatschappij’ om carrière te maken, weer naar school te gaan enz.

Andrea Goossens

Rude Boys

straatcultuur met bende-mentaliteit en straatgeweld

Ontstaan

• criminele jeugd, die inspiratie vindt in amerikaanse cowboy en gangster films

Uiterlijke kenmerken

• strakke kostuums
• dunne das
• een hoedje (pork pie of trilby hat)
• leden van jamaicaanse jeugdbendes schoren hun hoofd eveneens kaal. De benaming skinhead komt oorspronkelijk uit jamaica.

Muziek

• Ska, rocksteady music, sound system dance

Andrea Goossens

Skinhead

Ontstaan/maatschappelijke vizie

• ontwikkelt zich uit de arbeidersjongeren hard mods (engeland) en de rude boys (< vanuit jamaica naar engeland geëmigreerd); woonden vaak in arme arbeiderswijken, pronkten met hun ‘working class’ roots en maakten kennis met de muziek van jamaicaanse immigranten, zoals ska en reggae.
• reactie op andere jeugdculturen van de jaren 1960, vooral dan anti-hippie (anti-middenklasse!), die ze als lui en vuil beschouwen; zijn tegen immigranten en tegen homoseksuelen; zijn tegen drugs.
• sterk eenheidsgevoel: je bent één familie en beschermt elkaar.

Uiterlijke kenmerken

• mannelijk en stoer om hun agressie te projecteren; allesbehalve de lieflijke flower power!
• zware doctor marten laarzen (combat boots = the boots with the bounce, waarmee je beter mee kan stampen en die offensief en defensief kunnen worden gebruikt), strakke levi’s jeans en jasje, ben sherman t-shirts (brits kledingmerk), bretellen
• een kaalgeschoren hoofd (term ‘skinheads’ heeft zijn oorsprong op jamaica; engels: letterlijk huidhoofd), of gemillimeterd haar (suedehead, zijden hoofd). De skingirl is niet kaal.

Muziek

• oi! Of streetpunk met teksten die veelal gingen over kameraadschap, working class & voetbal; vroege reggae muziek.
  The specials, too much too young, ghost town; madness, one step beyond
  Geschiedenis: van a-politieke naar politieke groeperingen

Skinheads hadden oorspronkelijk niks met politiek te maken en zetten zich hier zelfs tegen af.

• • als gevolg van de economische crisis konden extreemrechtse partijen gemakkelijk leden werven uit de ‘working class’. Omdat hier veel jonge beïnvloedbare skinheads tussen zaten kreeg de hele skinheadscene al snel een extreemrechtse stempel, mede door de vele media-aandacht. Tegenwoordig staat voor de meeste mensen skinhead synoniem voor een extreemrechts en/of neonazistisch persoon. Ook de overheid en de media gebruiken skinhead en neonazi door elkaar.
• • als reactie hiertegen ontstond de groep sharp (skinheads against racial prejudice), niet-racistische skinheads met antiracistische symbolen vastgemaakt aan hun kledij, vb. Afbeelding van twee vuisten naast elkaar, een zwarte en een blanke. De oprichters van sharp zagen het als een belediging dat racisten zichzelf skinhead noemden, temeer daar skinheads ontstaan zijn vanuit het zwarte jamaica.
• • het verschijnsel skinhead kent nu een heel spectrum, in politieke zin gaande van extreemrechts tot extreemlinks met alles daartussen, ook de oorspronkelijke apolitieke skinhead.

Symbolische uiterlijkheden

• kentekens in de vorm van patches of pinnen, gedrukt op t-shirts, of als tatoeages:
• traditionele of apolitieke skinheads (symbolen die niets met politiek te maken hebben): voetbal, bier, en trots verwijzen: zwaluwen (die voor vrijheid staan), gekruiste hamers (om de arbeidersklasse te eren), ‘oi!’ (verwijzende naar de muziekstijl), etc.
• neonazi-skinheads (blood & honour): racistische symbolen die verwijzen nazi-duitsland, vb het hakenkruis etc.

Andrea Goossens